Hoe Francis Van Reeth, Arendonk in zijn angstgreep hield.

Het is maandagavond 2 september 1793. Het is de periode van de “Tweede Oostenrijkse Restauratie”, nl de periode in de Belgische geschiedenis tussen de Franse bezetting (1792-1793) en de eigenlijke Franse periode (1794-1815). Het herstelde Habsburgse gezag daartussen duurde van maart 1793 tot juli 1794.^[1] De vraag is of er voor de Arendonkse bevolking nog wel een overheid was. Hoe werd de “goede orde” bewaard die dagen? Functioneerde het gerecht zoals gewoonlijk?

Rond 9 uur s’avonds hoort Hendricus Jansen, dat er een ruzie en gevecht is in de buurt van het huis van Joannes Goossens.^[2] Hij loopt ernaartoe en ziet hoe Francis Van Reeth, 32 jaar oud, Joannes Goossens en zijn vrouw slaat en mishandelt terwijl deze in een gracht voor hun huis liggen. Ze roepen om hulp, terwijl Francis Van Reeth, onder het slaken van menige vloeken, roept dat hij hun gaat kapot maken.

Deze Francis mocht van de 64 jarige Joannes Goossens zijn stro opslaan in de schuur. Hij wilde die avond persee nog wat stro gaan ophalen en Goossens opent zijn schuur. Francis neemt een riek vol stro en gaat ermee naar zijn huis. Even later komt hij terug om nog meer te halen, maar Goossens zegt dat het te laat is en te donker om de schuur terug te openen, “kom morgen maar terug”, zei hij.

Daarop is Van Reeth in volle razernij met zijn riek op de oude man en zijn vrouw gaan slaan. Hij heeft ze ook enkele malen gestoken. Verscheidene personen zijn dan ter hulp gekomen en hebben Van Reeth met veel moeite kunnen wegtrekken bij de slachtoffers. Peeter Van Eemeren, die diezelfde dag voor Van Reeth gewerkt had en het stro mee in de schuur had opgeslagen, kan Van Reeth kalmeren en neemt hem mee naar zijn thuis. Maar Van Reeth is dusdanig kwaad dat hij diezelfde avond nog 3 keer naar het huis van Goossens loopt en daar roept dat hij het zou afbranden. Later op de avond vind men van Reeth buiten slapende op een pakje stro in de buurt van de woning van Goossens.

De man zal meer dan waarschijnlijk wel dronken geweest zijn, maar dit wordt niet in de verslagen vermeld.

Een jaar eerder in Juni 1792^[3] vind er een vechtpartij plaats in de herberg van Francis Van Reeth. Twee broers, Jan en Hendrick Borgers, dreigen om Van Reeth te doden : “laet den schelm ende verrader maer in want hij heeft noyt gedeugen ende moet door ons haenden sterven”…..

Het verslag beschrijft in detail hoe het gevecht is verlopen en welke de beschadigingen zijn aan de herberg. Maar ook hier wordt niet beschreven wat de drijfveer was achter dit geweld.

Er is nog een dossier in het oud archief van de gemeente Arendonk^[4]. Hierin, en in de gerechtsrollen van 1793 en 1794, vinden we enkele vermeldingen van nog een proces. Van Reeth heeft goederen gekocht van een zekere Van Dael uit Turnhout, maar zal die pas na 2 jaar en veel aandringen, betalen.

Van Reeth wordt vooral in het onderzoek van 1793 omschreven door diverse personen als een gevreesde agressieveling, vooral als hij gedronken heeft. Er zijn enkele verklaringen van café-discussies waarbij hij telkens dreigt om het huis van zijn opponent in brand te zullen steken, en daar werd in die tijd niet mee gelachen.

Zo verklaart Godefridus Claesen, schepenen, dat hij van een reis naar Brussel terugkeerde langs Boom. Daar hebben ze in een herberg een gesprek gevoerd waarin hun verteld werd dat François Van Reeth een inwoner van Boom zwaar toegetakeld had met zijn sabel. Hij is daarom gevlucht naar Arendonk.

Van Reeth is met een gezelschap van Antwerpen teruggekeerd naar Arendonk, na een zakentrip. Vermoedelijk hadden zij ook enkele  “niet-gedeclareerde” goederen bij zich, want daar begon het gesprek over. Van Reeth pochte dat hij nooit zijn goederen zou afgeven aan een beambte, hij zou hem nog eerder doden…. En dat zou hij ook gedaan hebben in het verleden… De magistraat van Antwerpen zou zelfs een beloning van 600 gulden hebben uitgeloofd voor wie zou helpen om die misdaad op te helderen…

Is het waarheid, of enkel maar wat zatte manspraat ? Dit voorval draagt bij aan de angst die de persoon Van Reeth uitdroeg in Arendonk. Waarom is men vanuit Boom dan deze Van Reeth niet komen halen in Arendonk, want blijkbaar wist men waar hij was? Heeft niemand dan die 600 gulden gaan reclameren bij het Antwerpse gerecht? Ik kan niets terugvinden over Van Reeth in de gerechtsrollen van die tijd. En zoals in de introductie aangegeven, het zijn turbulente tijden met de oorlog tussen Frankrijk en oa. Oostenrijk. Het zal nog een jaar duren voor de Fransen definitief de macht grijpen in onze streken. Waarschijnlijk heeft Van Reeth geprofiteerd van deze situatie.

François Van Reeth wordt op 18 juli 1789 vader van een dochter Joanna, geboren in Arendonk, van hem en zijn vrouw, Anna Elisabeth Elsen. Een ouder broertje wordt geboren in 1786 in Boom. Francis is dus tussen 1786 en 1789 naar Arendonk gekomen. Hij woont dus met zijn 3 kinderen en zijn vrouw in een herberg in 1792. Hij moet 33 jaar oud geweest zijn op het moment van de vechtpartij, alhoewel hij zelf zegt er 32 te zijn. Dat gebeurde wel meer in het verleden : of men wist het niet of men wilde misschien een verleden verbergen?

Hoe dan ook, Arendonk was altijd gewend geweest om zijn eigen problemen op te lossen. Op zondagavond 17 november, is Van Reeth op ronde. Hij maakt ruzie in verscheidene herbergen, maar die avond wordt hij door 2 ‘onbekende’ mannen aangevallen op s’Heere straete, vandaag De Vrijheid. Zij zullen zijn linkerbeen “in stucken slaen”. Hendrick Corsten, schepenen, verklaart dat hij al lang voor dit voorval had gehoord dat Van Reeth ooit ongelukken zou doen of bekomen tenzij hij “noch doodt, noch recht, noch geestelijck noch waerelijck overlijdt”. Hij had van vele inwoners horen vertellen dat zij door het breken van het been van Van Reeth,  nu ten minste een maand onbevreesd zullen kunnen gaan slapen.

^[1] Wikipedia

^[2] Rijksarchief, Oud Gemeente Archief Arendonk, OGA 2077,

Slagen en verwondingen door Francis van Reeth aan Goossens, zijn vrouw, toegebracht, 18de eeuw, 1 katern

^[3] Rijksarchief, Oud Gemeente Archief Arendonk, OGA 2102,

Over Joannes Hendrik Borgers' gedrag in de herberg van Francis van Reet, 10 juni 1792, 1 stuk.

^[4] Rijksarchief, Oud Gemeente Archief Arendonk, OGA 2977,

Joannes van Dael tegen François van Reeth, 1793 oktober 31, 1 stuk.